Expert opinie van Prof.dr. E.S.G. Stroes (internist, AMC Amsterdam)

Amerikaanse wetenschappers toonden in een artikel in Nature Medicine (zie onder) aan dat het beschermende HDL cholesterol ‘beschadigd’ kan worden op plaatsen waar een verhoogde ontstekingsactiviteit heerst. Dit is bijvoorbeeld in een zieke vaatwand, maar ook gewoon tijdens een buikvliesontsteking (peritonitis). Traditioneel wordt aangenomen dat HDL een hartbeschermende functie heeft, terwijl LDL aderverkalking veroorzaakt, en daarmee het risico op hart- en vaatziekten verhoogt. De beschermende functie van HDL is met name te danken aan het belangrijkste onderdeel van deze cholesterolvariant, het eiwit apolipoprotein A1 (apoA1). Dit eiwit is in staat om slecht cholesterol uit de aderen af te voeren naar de lever, het zogenaamde omgekeerde cholesteroltransport.
 

De Amerikanen detecteerden dat het apoAI eiwit in een beschadigde vorm aanwezig is in plaques in bloedvaten, waardoor dit apoAI zijn beschermende werking in het omgekeerde cholesteroltransport niet meer goed uit kan voeren. In het bloed circuleert echter slechts een heel klein gedeelte van het beschadigde apoAI, omdat dit snel uitgescheiden wordt door de nier als ‘niet functionerend’ apoAI.

Wat voegt deze studie toe? Het is eigenlijk niet verbazingwekkend dat ook beschermende deeltjes beschadigd kunnen raken en dan hun beschermende werking kunnen verliezen. Ter vergelijking,zelfs het slechte cholesterol, het LDLc, kan beschadigd raken waardoor het gemodificeerd of zelfs geoxideerd raakt. Dit gemodificeerde LDL is nog aggressiever in het veroorzaken van aderverkalking en vaatwand schade. Het nieuwe is nu dat het HDL-c precies hetzelfde proces ondergaat. Echter, dat laat onverlet dat veruit het grootste gedeelte van het HDL (meer dan 99% in het bloed en meer dan 80% in de plaque) nog gewoon ‘goed functioneert en dus kan beschermen tegen hart- en vaatziekten.

Er wordt al jaren getracht te bewijzen dat ‘slecht functionerend’ HDL cholesterol mogelijk een verklaring is voor de tegenvallende resultaten van HDL-verhogende strategien. De huidige paper is echter niet in staat om dit te verklaren. Immers, ook bij patiëntengroepen met hart- en vaatziekten blijft er een inverse relatie bestaan tussen HDLc-niveaus en cardiovasculair risico, hetgeen correspondeert met een beschermend effect van het HDLc.
 

Het is zeker knap dat Hazen en collega's erin geslaagd zijn om een dysfunctionerende subset van het HDLc aan te tonen in plaque en plasma. Het is echter niet waarschijnlijk dat deze bepaling van het dysfunctioneel HDLc in de kliniek relevant zal gaan worden. Immers, bij patienten met ernstig hart- en vaatlijden is altijd wel ergens een plek van forse ontsteking, waar altijd dus ook wel HDL beschadigd kan raken. Daarentegen is het lichaam goed in staat om nieuw functioneel HDL aan te maken en het dysfunctionerende HDL tijdig af te voeren.
 

De belofte van HDLc verhoging blijft vooralsnog dus gewoon bestaan. In onderzoeksverband kan het interessant zijn om na te gaan of er niet teveel dysfunctioneel HDL wordt geproduceerd; maar de belangrijkste taak is thans uit te vinden HOE het HDLc verhoogd moet worden om de beste bescherming te kunnen bieden.

 

Literatuur • 27-1-2014 • Huang et al., Nature Medicine 2014

Dysfunctioneel en pro-inflammatoir apoA1 aanwezig in atherosclerotische plaque

Geoxideerd apoA1 in humane atheroma is niet geassocieerd met HDL en heeft pro-inflammatoire effecten. Circulerende niveaus voorspellen CAD en CV risico, maar zijn niet specifiek voor atherosclerose.