Voelen vrouwen pijn op de borst anders dan mannen?

 

In het NRC Handelsblad van 9 april verscheen een artikel met de titel ‘Vrouwen voelen hartziekte niet heel anders dan mannen’. Het wijdverbreide idee dat vrouwen pijn op de borst, ofwel angina pectoris, anders voelen dan mannen klopt niet volgens de bron van het NRC, een ‘research letter’ die op 8 april in het JAMA verscheen. Bij dit verhaal wil ik graag een paar kritische kanttekeningen plaatsen.
 

De research letter in het JAMA beschrijft een kleinschalig Amerikaans onderzoek bij 128 mannen en 109 vrouwen met symptomen van angina die een hartkatheterisatie ondergingen om te bepalen of er sprake was van één of meer ernstig vernauwde kransslagader(s). Dat bleek bij veel meer mannen (89 = 70%) dan vrouwen (50 = 46%) het geval te zijn. Verschillen tussen beide groepen waren er ook in andere kenmerken zoals leeftijd en roken. Daarmee voldoet het onderzoek niet aan een belangrijke voorwaarde voor een wetenschappelijk onderzoek: kenmerken van twee groepen moeten zo veel mogelijk gelijk zijn als je een bepaald fenomeen in die groepen wil bestuderen. Daarnaast kan dit fenomeen zelf - hier dus de klachten - niet een selectiecriterium zijn. Op die manier creëer je een selectiebias en bepaal je daarmee vooraf al de uitkomst.

Als de inclusie voor deelname aan het onderzoek onder meer bepaald wordt door het type klachten moet je niet verbaasd zijn als bij de uitkomst dit klachtenpatroon ook naar voren komt. Ten slotte geldt dat als de fysieke kenmerken tussen de mannen en vrouwen verschillend zijn het niet gerechtvaardigd is om conclusies te trekken over zaken die het gevolg zijn van die fysieke kenmerken. Al met al mag je op grond van het JAMA-onderzoek niet concluderen dat mannen en vrouwen angina hetzelfde ervaren.
 

Heel jammer is verder dat in het JAMA-onderzoek de grootste en waarschijnlijk belangrijkste groep volledig ontbreekt, namelijk de mannen en vrouwen die zich met “atypische“ symptomen voor angina melden op het spreekuur maar die geen hartkatheterisatie ondergaan. In de praktijk moet een arts in veel gevallen een besluit over de behandeling nemen zonder hartkatherisatie, omdat die vanwege de lichamelijke belastbaarheid en de röntgenstraling enig risico voor de patiënt met zich meebrengt.
 

Er zijn meer vrouwen die overlijden aan een hart- en vaatziekte dan mannen. Het is dus van groot belang om te onderzoeken hoe alle vrouwen en mannen zich met symptomen van angina op het spreekuur melden en hoe zich dit verhoudt tot de mate van obstructie in de kransslagaders. Er zijn aanwijzingen dat vrouwen in essentie vergelijkbare klachten als mannen kunnen ervaren maar dat presentatie en communicatie bij vrouwen het stellen van de diagnose vaak moeilijker maakt. Kortom, het zou mooi zijn als de publiciteit rond het kleine en helaas nog niet overtuigende JAMA-onderzoek aanleiding zou kunnen zijn voor een onderzoek dat uitgaat van de klinische praktijk en dat de toets der wetenschap glansrijk kan doorstaan.

Dr. Yolande Appelman,
Interventiecardioloog VUmc, Amsterdam

Klik door naar onze samenvatting van de betreffende research letter in JAMA.

Klik door naar een webcast met Yolande Appelman over dit onderwerp.

Klik door naar de research letter in JAMA op Pubmed.